AZADLIĞA  GEDƏN  YOL 
(poema)

Proloq 

Mən bir yol axtarıram- 
Azadlığa gedən yol! 
Bu yol haqqın yoludur, 
Ya öl, ya da azad ol! 
Mən bu yolla gedirəm, 
Haray çəkib deyirəm: 
-Dünyada insanlara 
Azadlıq istəyirəm! 
Aləmdə cəmiyyətə, 
Hər yerdə həqiqətə, 
Cahanda hürriyyətə 
Azadlıq istəyirəm! 
Bəşəri düşünürəm, 
Dünyaya səslənirəm, 
Bir vətəndaş olaraq 
Danışmaq istəyirəm:

-Azadlıq istəyirəm! 
Azadlıq istəyirəm!..

I hissə 
AZADLIQ HARAYI

İlk dünyaya gələndə 
Azadlıq istəmişəm. 
Ağlayıb səslənəndə 
Anamı istəmişəm. 
Uşaqlıq həyatımı 
Uşaqlarla oynamaq, 
Doğru nədir anlamaq, 
Öyrənmək istəmişəm. 
Orta məktəbə getmək, 
Yaxşı tərbiyə görmək, 
Şagird kimi sevilmək, 
Seçilmək istəmişəm. 
Tam bilik mənimsəmək, 
Ali məktəbə girmək, 
Gənc tələbə adını 
Qazanmaq istəmişəm. 
Günü-gündən ucalmaq,
Ləyaqəti, isməti, 
Dostluqda sədaqəti, 
Yaşatmaq istəmişəm. 
Anladıqca həyatı, 
Alanda təyinatı, 
Öz peşəmdə işləmək, 
Çalışmaq istəmişəm. 
Görəndə haqsızlığı, 
Bütöv narazılığı, 
Hər an qohumbazlığı
Pisləmək istəmişəm. 
Bir sözlə, istəyimin 
Saf niyyət olub dadı. 
Sözdə, əməldə azad 
Olsun insan övladı. 
*** 
Hər bir doğulan insan 
Azad yaşamalıdır! 
Bu onun Allah verən 
Toxunulmaz haqqıdır! 
*** 
Böyüdükcə anladım, 
Gördüm ki, həqiqətən 
Əsarət altındadır, 
Müstəmləkədir Vətən. 
Ədalət carçısının 
Öyrəndim yollarını. 
Məlum oldu, kəsiblər 
Zəncirli qollarını. 
Demokratik bilgiyə 
Haqqı olan dövlətin, 
Tapdalayıb əzərək 
Qul ediblər millətin. 
*** 
Niyə haqqı pozulmur 
Ən balaca yarpağın? 
Payı olur hər zaman 
Təbiətin, torpağın? 
İnan, haqqı qorunur 
Ən balaca yarpağın. 
Çünki qanunları var 
Qadir Ana torpağın.
Uzun zamandı susur 
Azərbaycan milləti. 
Hər nəyi var talanır, 
Tam sorulur sərvəti. 
Dünya xəritəsini 
Zalımlar bölən zaman 
Tək olub ümid yeri 
Bircə Allaha güman. 
Cahanda qalsın deyə 
Neçə canlı can verib. 
Torpaqları düşmənə 
Sıxıblar ki, pay verib. 
Bu dövlətin bəxtinə 
Qara yaxanlar olub, 
Azad olmaq cəhdinə 
Nizə taxanlar olub. 
Sözdə hamı tərəfdar, 
Çuval dolu yalanlar. 
Olanlar da tamahkar, 
Belə olub qaydalar. 
Nə yaxşı ki, bu qədər 
Yenə torpaq qalıbdı. 
Gəlin yaxşı düşünək! 
Sərvət hara axıbdı? 
Kimlər qırdı milləti 
Kimlər çaldı dövləti?.. 
Onlar da “arı” kimi,
Somurdular sərvəti. 
Dolaşdıqca dünyanı, 
Dərk etdikcə cahanı 
Gördüm zəmi biçilmir 
Yetişmirsə zamanı. 
Bizləri yetişdirən 
Var ortaq bir anamız. 
Bu torpaq- Ana Vətən! 
Bəs övladlıq haqqımız?!
*** 
Xalq seçki istəyirsə, 
Səs verməyə gedirsə, 
Nəticə dəyişirsə, 
Hanı azadlığımız?!
*** 
Mən belə düşünürəm: 
-Xalqıma səslənirəm, 
Hay qoparıb deyirəm: 
-Azadlıq istəyirəm!
*** 
Yer üstdə millətimiz, 
Yer altda sərvətimiz; 
Doqquz iqlim qurşağı, 
Cənnətdir Vətənimiz!

II hissə 
ANA FƏRYADI

Külək əsirdi bərkdən, 
Ağaclarda sırsıra… 
Az qalırdı bu çovğun 
Daşları da dondura. 
Qışın belə çağında 
Odsuz-ocaqsız evdə 
Yaşayırdı bir qadın 
Ərinin həsrətində. 
Ərindən ayrılandan 
O, hərdən ağlayırdı. 
Cavan ikən ayrılıq 
Onu əldən salırdı. 
Hər şəkilə baxanda 
Qəlbinə nur axardı. 
Həsrət onu yaxanda 
Körpəsinə baxardı. 
***
Beşikdəki bu körpə 
Ağlayırdı dünəndən. 
Yazıq ana nə bilsin, 
O, xəstədir ürəkdən. 
Birdən uşaq başladı 
Yenə də ağlamağa. 
Ana özün çatdırdı 
Ona layla çalmağa. 
O, tez qoydu əlini 
Körpəsinin alnına. 
Arından ağlamadı 
Uşağın bu halına. 
Tez-tələsik körpəni 
Şəlləyib kürəyinə, 
İstəyirdi tez çatsın 
Həkimin köməyinə. 
Ana evdən çıxanda 
Onu fikir basmışdı… 
Körpə sağalmağına 
Ümidi qalmamışdı. 
Geniş addımlarla o 
Hey irəli gedirdi; 
Hərdən özü-özünə 
Belə də söyləyirdi: 
“Ay başı daşlı ana, 
Axı, niyə ölmürsən, 
Bu nə bəladır ki sən, 
Belə dərdlər çəkirsən!?” 
Təzə yağan quşbaşı 
Düşürdü əllərinə. 
Qar dolurdu ananın 
Yaş axan gözlərinə. 
Hərdən o dayanaraq, 
Körpəsinə baxırdı. 
Gözü sızqa bulaqtək 
Damla-damla axırdı. 
Yol qarlı olduğundan 
O, çətinlik çəkirdi. 
Hərdən düşür çökəyə, 
Ayağı büdrəyirdi. 
Tənhalığın qəhrindən 
Onun üzündə qarı 
Əridir gözlərindən 
Süzülən damcıları. 
Ana yaxınlaşırdı 
Həkim yaşayan kəndə. 
Taqəti qalmamışdı 
Artıq biləklərində. 
Özündən ixtiyarsız 
Birdən ana sürüşdü. 
Belindəki körpəsi 
Sürüşüb yerə düşdü. 
Sanki ildırım vurdu 
Yazıq ananı, birdən 
“Oğul” deyib sıçradı, 
Onu götürdü yerdən. 
Ağlamaqdan uşağın 
Kəsilmişdi həniri. 
Əsirdi dodaqları 
Tam qaçırdı siniri. 
Tez çatdırdı körpəni 
Həkimin otağına. 
Bu kəlmələri dedi, 
O, udquna-udquna: 
-Həkim, qurbanın olum! 
Balam ağır xəstədir. 
Nə incidir bilmirəm
Amma deyən, ürəkdir. 
Amalına qurbanam, 
Əməlin xoş əməldir. 
İmkansız bir anayam, 
Ana nə etməlidir?!
Təzəcə həyat qurdum, 
Bəxtim də gətirmədi. 
Yenicə ana oldum, 
Bir kimsə sevinmədi. 
Soldu gülüm-çiçəyim, 
Tufan oldu, neyləyim? 
Viran qoydu hər yanı, 
Dərdi kimə söyləyim? 
Bu dünyanın açarı 
Bilmirəm ki, kimdədir? 
Ya işıq, ya qaranlıq, 
Gözlərim də qəmdədir. 
Mən əsgər yola saldım, 
Düşdü özgə oduna. 
Soruşmaq istəyirəm, 
Getdi kimin badına?! 
Kim göndərdi ərimi 
Xarici ölkələrə? 
Əlinə silah verib, 
Saldı onu çöllərə? 
Apardılar cəbhəyə, 
Əfqanlara köməyə. 
Mən xəcalət çəkirəm 
Bu sözləri deməyə. 
Deyin, qara siyasət 
Lazımdırmı bizlərə?! 
Nə qədər fəryad olar, 
Qan sızılır gözlərə?! 
Bir ildir gözləyirəm, 
Bircə kağız da gəlmir. 
Bəlkə, ağır xəstədir, 
Xəbər vermək istəmir? 
Yanından gələn də yox, 
Bircə sorum halını! 
Ya ölüdür, ya sağdır, 
Kaş biləm əhvalını! 
İnanmıram mən belə 
Yalançı siyasətə! 
And olsun qəlbimdəki 
Alovlu məhəbbətə! 
Qanunlar imzalanmış, 
Kimlər üçün, bilmirəm?! 
Haqq, ədalət hardadır, 
Dərdə dözə bilmirəm! 
Allah dərdi verməyir 
Zülm eyləyən tülküyə. 
Çünki onun övladı 
Getmir uzaq ölkəyə. 
Dilim-ağzım qurusun,
Yox-yox, Allah, amandır! 
Asi düşə bilmərəm, 
Dediklərim yalandır!.. 
*** 
Əsgərliyə gedəndə 
Ana baxdı doyunca, 
Xeyir-dua verərək 
Su da atdı dalınca. 
Dedi: “Oğul, yaxşı yol, 
Allahın amanında. 
Bizdən nigaran olma, 
Olmasaq da yanında.” 
Ana əl qaldıraraq, 
Üz çevirdi qibləyə. 
Dedi: “Allah, sən özün 
Su çilə bu diləyə! 
Ürəyimə damıb ki, 
Oğlum qayıtmayacaq. 
Öz arzum, öz diləyim 
Ürəyimdə qalacaq. 
*** 
Mən anayam, analar 
Mən görəni görməsin! 
Allah belə dərdləri
Düşmənə də verməsin!”… 
***
Nə əzabla oğlunu 
Böyütmüşdü bilirsiz? 
Hamı ona deyirdi: 
-Bəhrəsini görəsiz! 
Xülasə, bir mən qaldım, 
Bir də yazıq qaynanam. 
Hərdən elə sanırdım 
Elə o imiş anam. 
Xəstələnib yatırdı 
Oğlunun otağında. 
Şəklin asdırdı mənə 
Gözünün qabağında. 
Hər gün öpüb şəkildən 
Təsəlli axtarırdı. 
Gecələri gəzişir, 
Çoxdandı yatmayırdı. 
Oğul əsgər gedəndən 
Ana düşdü zülmətə. 
Dözməyib ayrılığa, 
Axır getdi rəhmətə. 
Yazıq ana-qaynanam 
Nəvəsini görmədi. 
Fələk insafsız oldu, 
Bir ay möhlət vermədi. 
Bir simsarım qalmamış 
Bu uşaqdan savayı. 
Bu da hədər gedərsə, 
Zəhmət olar havayı. 
Bir övladdır tək payım, 
Bir də Vətən-torpağım! 
Yanan atəşdir canım, 
Mən necə danışmayım? 
Müxalifəm dünyada
Silahların səsinə! 
Sığınmaq istəmirəm 
Kiminsə kölgəsinə! 
Həkim, bağışla məni, 
Tamam alovlanmışam! 
Bir anatək indi mən 
Sizi də çaşdırmışam!.. 
*** 
Hər zaman bu atəşi 
İsti günəş sanmışam! 
Hamıya bu günəşdən 
Bir pay arzulamışam!..

III hissə
AZADLIĞIN CARÇISI

Mən dərdimi danışdım, 
Hay salın, ay həkimlər! 
Əl-ayağı şikəstlər 
Əsgərə getməsinlər! 
Mən dərdimi danışdım, 
Qardaşlar, ay bacılar! 
Təbiət zəhərlənir, 
İnsanlardır günahkar! 
Mən dərdimi danışdım, 
Söyləyin, ey insanlar, 
Azadlığı beşikdə 
Nəyə görə boğurlar?! 
Mən dərdimi danışdım, 
Eşitsin bəşəriyyət: 
Əldən gedir ədalət, 
Hanı hüquqi dövlət?! 
Mən dərdimi danışdım, 
Ayağa qalx, ey millət! 
Artıq qeyrət vaxtıdır, 
Haqq işidir hürriyyət! 
Mənim bu harayımı 
Eşitsin bütün hamı! 
Müstəmləkə qalaqmı, 
Yoxsa, azad olaqmı?! 
İndi Məhəmməd Əmin 
Rəsulzadə kimilər 
Lazımdır ki, bu xalqın 
Haqqın tələb edələr…
***
Qarışıq bir zamanda 
Yeni dövlət qurdular. 
Zaman acı söz dedi, 
Tərki-Vətən oldular. 
İşğal olan dövlətin 
Millətini bir daha 
Zamana bağışlayıb 
Tapşırdılar Allaha. 
Qırmadan ümidlərin: 
“Gün gələcək”-dedilər: 
“Saxlayın bu bayrağı!” 
Xalqa təhvil verdilər. 
Çox götür-qoy etdilər, 
Bəlli yolu seçdilər. 
Səfər vaxtı millətə 
Yön çevirib dedilər: 
“Inanın ki, bu bayraq 
Öz yerinə qalxacaq. 
Parlament binasına 
Əbədi sancılacaq! 
Üçrəngli bayrağımız 
Yenə dalğalanacaq! 
Yenə bayraq bu xalqın 
Başı üstə qalxacaq!” 
*** 
Sözlərini deyənlər 
Vətəni tərk etdilər. 
Canlarını götürüb 
Son ümidlə getdilər. 
Nə qədər ziyalımız 
Üzüldü birdən-birə, 
Neçə canlar sıxıldı, 
Göndərildi Sibirə. 
Hüseyin Cavid kimi 
“İblis”i anladanlar 
Sizcə “vətən xaini” 
Necə düşmən sayılar? 
*** 
Mən dərdimi danışdım, 
Razıyam söyün məni. 
Ancaq yox olsun gərək 
Cəmiyyətin düşməni!.. 
*** 
Danışdıqca ananın 
Səsi göyə yüksəldi. 
Bu ah-aman içində 
Fəryadı dilə gəldi. 
Xəyal köhlən at kimi 
Çapdı onun könlünü. 
Bircə an itirmədi 
Həkim heç də özünü. 
İlk köməklik eylədi, 
Vəziyyəti düzəldi. 
Hərarət düşən kimi 
Uşaq özünə gəldi. 
*** 
Artıq ötmüşdü illər, 
Neçə aylar, fəsillər… 
Ananın də içində 
Yaşayırdı o günlər…

IV hissə 
PARÇALANMIŞ VƏTƏN

Mən olanı danışdım, 
Dinləyin, ey qardaşlar! 
Birlikdədir gücümüz, 
Birləşin, ey soydaşlar! 
Xalqa layiq oğullar, 
Bizdə çox ziyalı var! 
Seçin xalqın içindən 
Həqiqi deputatlar. 
Haray salsın hər yana, 
Azəri türk xalqı var! 
Azərbaycan adında 
Suveren dövlət də var! 
Çağırıram mən sizi, 
And verirəm, birləşin! 
Biz Babək nəvəsiyik, 
Yüz-yüz olun, minləşin! 
El dərdindən danışın, 
Dil dərdindən danışın! 
Məftilləri sındırın, 
Qardaşlara qarışın! 
Haray çəkin hər yana, 
Bütün Azərbaycana! 
Xalqın azadlıq səsi 
Yayılsın asimana! 
Bakı, Təbriz, Ərdəbil 
Hava yolu açılsın! 
Xan Arazın üstündən 
Min bir körpü salınsın! 
Bu meydan indi dolub, 
Hamı yenə mehriban, 
Həmişə Təbriz olub 
Azadlığa can atan!
*** 
Beş əsr bundan qabaq
Şahdan bizə bu torpaq, 
Bir də ana dilimiz 
Qalır, miras olaraq! 
O zaman sərhədlərı 
Bəyan idi cahana. 
İsmayıl da şah idi 
Bütöv Azərbaycana! 
Haradan başlayırdı, 
Harada qurtarıırdı, 
Azərbaycan xalqını 
Hamı da tanıyırdı! 
Başı bəlalar çəkib 
Bu müqəddəs torpağın. 
Yağılar silkələyib 
Tökdü bütün yarpağın. 
Ruslar şimal tərəfdən 
Qol-budağın qırdılar. 
Farslar cənub tərəfdən 
Ley kimi şığıdılar. 
Sinəmizə çökdülər, 
Şərik kimi böldülər. 
“Gülüstan”da sazişi 
Qanla möhürlədilər! 
Bunlar az imiş kimi 
Qane olmadı düşmən. 
On beş il keçmədi ki, 
Yenə bölündü Vətən!.. 
Yeni hücum, gedişlər, 
Təzədən yeni şərtlər, 
Yenidən Araz çayın 
Qanlı sərhəd seçdilər. 
“Türkmənçay”da sazişi 
Yenidən bağladılar. 
Təslimçilik aktına 
Maddələr artırdılar. 
Söz sahibi oldular
Rusun generalları.
Hətta İvan Baskeviç 
Qorxudaraq farsları 
Dedi: “Yaxşı düşünün! 
Araz sayın aranı,
Şərtlərimlə söyünün, 
Qaşımayın yaranı! 
Əgər razı olmasaz, 
Tərk etmərik buranı. 
Beş gundə bəsimizdir, 
Tytacağıq Tehranı.” 
***
Beləcə imzalandı 
“Sülh” adlı müqavilə. 
Heç bir fərqi olmadı 
Təslimçi bir Akt ilə. 
Türkmənçayda sazişi 
Yenidən bağladılar. 
Təslimçilik aktına 
Maddələr artırdılar. 
Bir kağızla aldılar 
Bu millətin canını. 
Araza axıtdılar 
Azərbaycan qanını! 
İki yüz il ötüşüb 
İndi həmin o gündən. 
Ünvan həsrətə dönüb: 
Bir millət, iki Vətən! 
Başqadır indi dövran, 
Qorxur çoxu qınaqdan. 
Bəlkə, kömək eylədi 
Bizə Ulu Yaradan?.. 
Avropada ölkələr 
Bir araya gəldilər.
Varşavada bağlanan 
Sazişə son verdilər. 
Tam ayılıb millətlər, 
Dəyişib düşüncələr. 
Sərhədləri sökərək 
Almanlar birləşdilər. 
Siz də qalxın ayağa, 
Vətəni qorumağa! 
Ya qırılaq, ya da ki, 
Sahib çıxaq torpağa! 
Bu torpaq babalardan
Bizə qalan mirasdır! 
Qorunub yağılardan, 
Parçalanıb qalandır! 
İttifaq parçalanır, 
Zaman o zaman deyil! 
Qılınc həmin qılıncdır, 
Bilək o bilək deyil! 
Bu son sözlər özü də, 
Xətainin sözüdür! 
Qılınc kimi sözü də 
Döyüş üçün süngüdür! 
Bu torpağın altı da, 
Üstü də faydalıdır! 
Bu, indiki məqamda 
Qələbə olmalıdır! 
Zaman bizi sınayır, 
İndi qeyrət vaxtıdır! 
Zəfər uzaqda deyil, 
Bizə çox yaxındadır. 
Rəbbim özü veribdir 
Hər nə desək bizlərə. 
Sahib çıxmaq gərəkdir 
Bu gözəl nemətlərə! 
Baxın, görün, yanacaq 
Bütün Yer kürəsində 
Möcüzələr yaradır 
Səhralar sinəsində! 
O susuz səhralarda 
Ərəb əmirlikləri 
Təkcə neftin gücünə 
Yaratdılar nələri?! 
Bağışlayarmı bizi, 
Üz tuturam sizlərə, 
Nəsə qoyub getməsək, 
Gələcək nəsillərə?! 
Xalqa tarix gərəkdir, 
Öz xalqının tarixi! 
Xalqa yazan gərəkdir, 
Yazılmamış tarixi! 
İlk əlifba dəyişdi, 
Millətimiz kor oldu. 
Son əlifba dəyişdi, 
Tariximiz yox oldu. 
Ancaq yenə qalırdı 
Qobustanda qayalar. 
Düşmənin gücü çatsa, 
Onu aparardılar. 
Bəsdir daha, yetmiş il 
Əl çalırıq kimlərə?! 
Xalqa rəhbər sayılan 
Baş kəsən katiblərə! 
*** 
Zəbt edildi, ayılın, 
“Xarı bülbül” oylağı! 
Azad edilsin gərək 
Qarabağın torpağı! 
*** 
“Qara göl”ü satdılar 
Saxta qızıl pullara. 
Canavara döndülər, 
Cumdular insanlara. 
Zəngəzurdan bir əsər, 
Bir əlamət qalmadı! 
Çox torpaqlar satıldı, 
Heç kim yada salmadı! 
Göyçə kimi mahaldan, 
Doğulduğu torpaqdan
Qovdular insanları, 
Bütün müsəlmanları! 
Tülkü kimi hiyləgər, 
Ağlayan ermənilər, 
Parisdə görüşdülər, 
Sonra da birləşdilər. 
Mişa, şahnazarovlar, 
Erməni balayanlar 
Bir yerə yığışdılar, 
Saziş də bağladılar. 
Bir yalançı qondarma 
Komitə yaratdılar. 
Türmədəki daşnağa 
Mandat da uzatdılar! 
Haray-həşir saldılar, 
Terrora başladılar. 
Topxanadan başlayıb, 
Hər yeri dağıtdılar! 
“Qarabağ” üzük qaşı-
Partladıldı hər daşı! 
Bizim Ali Sovet də 
Qoydu ora “külbaş”ı! 
Hərbiləşdi vəziyyət, 
Təhqir olundu millət! 
Bir soruşan olmadı 
Kim törətdi cinayət?! 
Qovuldu neçə yüz min 
İnsan öz torpağından! 
Düşmən bayram eylədi 
Qəhrəmanlıq adından! 
Muzeylər dağıdıldı, 
Məktəblər yandırıldı. 
Məscidlər, abidələr 
Görün kimlərə qaldı! 
Bu gün, ya da sabahdan 
Zaman sözün deyəcək! 
Rusun ordusu burdan 
Birdəfəlik gedəcək! 
Bir daha belə fürsət 
Çox çətin yetişəcək! 
İndiki an hərəkət 
Bizə çox şey verəcək! 
Almaq olar tankları, 
Hətta generalları. 
Onların da içində 
Az deyil tamahkarı! 
Bir balaca “hörmət”ə 
İçir, düşür “cənnətə”!.. 
Satırlar silahları 
Ən aşağı qiymətə. 
İndi özünüz deyin, 
Sizə nə deməliyəm? 
Ərənlərim sizsiniz, 
Yenə də söyləyirəm: 
Daşı-daşın üstünə, 
Necə qoya bilərəm?! 
Zəhmətimin bəhrəsi 
Əgər mənə çatmasa? 
Öz Ana torpağımda 
Necə yata bilərəm 
Bircə tikə torpağa 
İxtiyarım çatmasa?! 
Xəstələr çarpayıda 
Necə sağala bilər?! 
Tankların tırıltısı 
Küçələrdə susmasa! 
Üçrəngli bayrağımı 
Necə tuta bilərəm?! 
Mənim öz ana dilim 
Milli dilim olmasa?! 
Onsuz da, az qalıbdı
Vaxtına İttifaqın! 
Bu rejim getməlidir, 
Arzusudur xalqların! 
Bu kommunist rejimi 
Özünü doğrultmadı! 
Xalqların hüquqların 
Bərabər paylamadı! 
Bu kabus yetmiş ildir 
Ayaqdadır, fırlanır! 
İndi sonu yetişib, 
Başı qalmaqaldadır! 
İnşallah, dağılacaq 
Sovetlər İttifaqı! 
Ölkələr ayrılacaq, 
Yenidən qurulacaq! 
Bilin, asan olmayan 
Bir çətin məsələ var:
-Ayılar qan tökəcək, 
Bilin, hazırlaşırlar! 
Çox çətindir, çox da dar, 
Bir nicat yolumuz var. 
Birgə götür-qoy edin, 
Özünüz verin qərar. 
Siyasi qiymət verin, 
Xalqa atılan daşa 
Xalq özü qərar versin 
Bu gedişə birbaşa. 
Xalqa atılan bu daş 
Qarabağın daşıdır. 
Daşı ruslar atırlar, 
Xaçpərəst savaşıdır. 
Bəlkə də əksinədir, 
Siyasi məsələdir? 
Erməninin adı var, 
Ruslar bu niyyətdədir?” 
*** 
Azadlıq meydanına 
Toplaşan insanların 
Qəribədir çoxuna 
Fikri danışanların. 
*** 
Bu möhtəşəm izdiham 
Bir xalq hərəkatıdır! 
Xalqın hakimiyyətə 
Son nifrət məqamıdır! 
İnsan axır meydana, 
Hər dəqiqə çoxalır. 
Təşkilati baxımdan 
Komitə geri qalır. 
***
Müstəqillik eşqini 
Ürəyində daşıyan 
Milləti meydanlara, 
Özü səslədi zaman. 
Xudu Bəy arzusunu 
Ötürsə də gənclərə, 
Müstəqillik aktına 
Yetişmədi son kərə. 
Təəssüf ki, bu günü, 
Görə bilmədi Xudu!.. 
İnsanlarla silahlar 
Yenə üz-üzə durdu. 
Ziya Bunyadovçular, 
Bütün müsavatçılar, 
Sağçılar və solçular, 
Hətta sadə xalqçılar 
Güc alaraq millətdən 
Bir araya gəldilər. 
Haqq yolunu seçdilər: 
“Azad olaq!” dedilər.
Dünyaya bəyan edib 
Öz müstəqil dövlətin,
Qarşısını aldılar 
Axıb gedən sərvətin. 
Zaman çəkdi sınağa 
Gecə-gündüz milləti. 
Nəhayət ki, qan ilə 
Yudular məşəqqəti. 
Əsgər silah əlində, 
Hər nəyi var belində. 
Xalqa meydan oxuyur, 
Meydan özü nə gündə? 
Hər tərəfdən meydanı 
Diqqətdə saxlayırlar. 
Hər bir gələn insanı 
Yerində yoxlayırlar. 
Yaranmış vəziyyəti 
Düşmən hər an izləyir. 
Görəsən, bu milləti 
Daha nələr gözləyir? 
Hər gələn sözün deyir, 
Kömək etmək istəyir. 
Necə dövlət qurmalı? 
-Hərə bir söz söyləyir. 
Bu meydanda adı çox 
Hallanan oğulların , 
Zəhməti çox, sözü çox 
Bayraq qaldıranların. 
Hamı üçün əzizdir, 
Vicdanı da təmizdir. 
Özü BAB-ın rəhbəri, 
Milli liderimizdir! 
Əbülfəz Elçibəyin 
Üzü xalqın üzüdür. 
Arzusu saf diləyin, 
Azadlığın özüdür! 
Özü ucadan baxan 
Azadlığın rəmzidir. 
Harayıyla lal axan 
Sel-insan dənizidir. 
Araz kimi dərdi var
Açılmayan səhərin: 
-Gözləri yolda qalıb 
Təbriz kimi şəhərin. 
Millət dilin unudur, 
Körpələrin dilində 
Analar borclu qalır 
Şəhriyarın önündə. 
Elçibəyin sözüdür 
Xalqa əsl ruh verən. 
Bilin, onun gözüdür 
Azadlığı düz görən. 
Saf su kimi saflığı, 
Bir ümmandır varlığı. 
Onun can istəyidir 
Bu xalqın Azadlığı! 
*** 
Xəlilin şeirləri- 
Tək”Otuz yeddi”ləri 
Bir şüara dönübdür: 
“Silahlan” dedikləri. 
*** 
İttifaqdan ayrılmaq, 
Dövlət qurub tanıtmaq, 
Deyirəm, hamı bilsin, 
Sizə asan gəlməsin. 
Azadlıq savaşında 
Düşmən ocaq başında. 
Kim buraxar köləsin, 
Atar yağlı tikəsin?! 
Amandır, yalvarıram, 
Sonda haraylayıram, 
Biganə qalmaq olmaz, 
Hamını çağırıram: 
Meydana tez yetişin! 
Şahmatdakı oyunun 
Son gedişi qalıbdır. 
Bir məni də eşidin! 
Belə asan saymayın 
Xalq saxlayan bayrağı, 
Əli yalın saxlayıb
Bax bu qədər torpağı. 
Min oyunla düşmənə 
Damızdırıb dadını, 
Qara rəngli sərvətin 
Qoruyubdu adını. 
Əsas şimal tərəflə 
İşlədərək “dostluğu”, 
Hər an ortaya çəkib 
Əvəzsiz qonşuluğu. 
Öz neftini bu millət 
Gizli saxladı fəqət. 
Neçə ildir dözmüşük, 
Allah veribdi fürsət… 
***
Mən oğul istəyirəm, 
Vəziyyəti düzəltsin! 
Heydər kimi oğullar, 
İndi köməyə gəlsin!
***
Rəqabətsiz bilinən, 
Rəqib kimi görünən, 
Millət kimi öyünən 
Azərbaycana gəlsin! 
Sirli dünyanı görən, 
Məntiqlə qala hörən, 
Xalqına ümid verən, 
Peşəkar olan gəlsin! 
Güclü gedişlər bilən, 
Acı baxışla gülən, 
Rəqibləri tam silən 
Bir Vətən oğlu gəlsin! 
Çəksin söz qılıncını, 
Sərkərdəlik eyləsin! 
Yolundan azanları 
Yaxşıca kötəkləsin! 
Ön cəbhədə dayanıb, 
Qərarlar xəlbirləsin! 
Vətən tələb edərsə, 
Lap döyüşə səsləsin! 
*** 
Var daxili dərdimiz, 
“Rüşvət” adlı müjdəmiz. 
Bu paydan uzaqlaşın, 
Baş tutsun niyyətimiz! 
Halal təməl üstündə 
Qurulsun dövlətimiz! 
Təmin olsun həyatda 
Azad gələcəyimiz! 
*** 
Niyə çıxmayır səsin, 
Haralarda qalmısan?! 
Xalqın səni gözləyir, 
Nə vaxtı qayıdırsan?! 
İttifaq tam dağılır, 
Vətənin dar anıdır! 
Millət əlində çıraq, 
Ümid yeri canıdır! 
Nədir o Moskvada, 
Oturmusan orada? 
Bilirsənmi burada, 
Başsız qalıb Bakı da? 
Mişadan tez uzaqlaş, 
Ondan bizə nə qardaş?! 
Ruslar özü marş çalır, 
Dağılır yavaş-yavaş. 
Qul olmaq yetər artıq, 
Çoxu zəncirlə qaçır! 
Zənçirləri qırmağa 
Hamı fürsət axtarır! 
Gündə yeni xəbərlər, 
Ölkədə çəkişmələr, 
Ermənilər qalxıbdı, 
Çətinləşib döngələr! 
Rusun qəlbinə girən 
Tülkü kimi baş qatır! 
Namusun əldən verən 
Qarabağa can atır! 
Millət Sizi səsləyir, 
Səsimizə səs verin! 
Vətən Sizi gözləyir, 
Azərbaycana gəlin! 
Çürüyübdü qandallar, 
Açılıbdı buxovlar! 
Bu savaşda ölkənin 
Azərbaycan xalqı var! 
*** 
Azadlıq meydanında 
Azadlıq aşiqləri 
“Azadlıq” ver,”Azadlıq!” 
Deyir bu kəlmələri… 
*** 
Bir gün azad yaşamaq 
Yüz illik ömrə dəyər! 
Kölə kimi qul olsaq, 
Min ömür hədər gedər!..

V hissə 
MÜQƏDDƏS AND YERİMİZ

Yanvar ayıdır, həmən 
Qar ələyir dünəndən. 
Neçə illər keçibdi 
O dəhşətli gecədən… 
Yenidən doğan səhər 
Şəfəq saçırdı hərdən. 
Baba donub qalmışdı, 
Baxırdı pəncərədən. 
Xatırlayaraq ötən 
Qanlı gecəni dünən, 
Elə bil yatmamışdı 
Axşamdan səhərəcən. 
Bayırda qar yağırdı, 
Yağdıqca çoxalırdı. 
Uşaqlar da sevinclə 
Qartopu oynayırdı. 
Hər il olduğu kimi, 
Yanvar faciəsini 
Yada salaraq baba, 
Səslədi nəvəsini. 
Asta tutub əlindən, 
Dedi:-Oğlum, gəl gedək, 
Uyuyan şəhidlərin 
Biz də keçək önündən. 
Bu gün”Qanlı Yanvar”ın 
Anım mərasimidir. 
Hamı ziyarət üçün 
Oradan keçməlidir. 
Hər il neçə min nəfər 
Əlində qərənfillər 
Yad eyləyir onları, 
Orda uyuyanları.
“Qanlı Yanvar”zamanı 
Axan şəhidlər qanı 
Hər damla bir qərənfil- 
Bürümüşdü hər yanı. 
Bilirsənmi, ay oğul, 
Elə həmin o gündən 
Ad gününə aparmır 
Kimsə pay qərənfildən. 
Hər insan qərənfili 
Bir damla qan sanırdı. 
Hər məzarda qərənfil, 
Bir də şəhid yatırdı. 
*** 
Qərənfillər həmin gün 
Yağış kimi yağırdı. 
Bir vətəndaş bunları 
Bax belə ağlayırdı: 
Sol əlində qərənfil, 
Sanki layla çalırdı. 
Sağ əlində bir qələm, 
Dizi üstə yazırdı: 
*** 
Yağdın damla-damla, 
sən yana-yana 
Canlı buludlardan 
al qərənfilim! 
Düzüldün xalıtək 
sən xiyabana- 
Hər biri bir damla, 
xal, qərənfilim!

Bir amal yolunda 
gedənlərimə, 
Əbədi yaşayan 
ölənlərimə, 
Bircə sən pay oldun 
Şəhidlərimə!.. 
Nə ağ, nə də sarı, 
al qərənfilim.

Çatışmır imkanın 
çöldə bitəsən… 
Özün bir nazənin 
nazlı çiçəksən. 
İndi ayaq altda 
səpələnmisən- 
Ellərin göz yaşı, 
lal qərənfilim.

Sən ana əlində 
gedirsən hara, 
Rəngi al qırmızı, 
ey bəxti qara?! 
Ana sarıldığı 
soyuq məzara 
Sən ana laylası 
çal, qərənfilim!

Bizləri harayla 
Qələbələrə, 
Pay oldun burada 
əyilməzlərə. 
Bəzədiyin yerə- 
müqəddəs yerə 
Boylanıb bir nəzər 
sal, qərənfilim… 
*** 
Gedək biz də gül alaq, 
Ancaq al qərənfillər. 
Orda yatan şəhidlər 
Yalnız onu sevirlər. 
*** 
Bir dəstə gül aldılar, 
Şəhərə yollandılar. 
İzdiham çox möhtəşəm, 
Axışırdı adamlar. 
Cərgədə məktəblilər, 
Bir yanda tələbələr, 
Əllərində qərənfil 
Bütün ali məktəblər… 
Əsgərlər, generallar, 
Əksər ali qurumlar; 
Ahıl nənə, babalar, 
Neçə saysız qonaqlar, 
Dövlətin rəhbərləri, 
Ölkə səfirlikləri, 
Qolunda çəlikləri, 
Qarabağ əlilləri.
İnsanlar axışırdı 
Sel kimi Xiyabana: 
Son anda qarışırdı 
Yaranan izdihama. 
Baba-nəvə gəldilər, 
Çatdılar Xiyabana. 
Sıralandı cərgələr, 
Düzüldülər yan-yana. 
Dəstə-dəstə keçdilər, 
Dualar söylədilər. 
Hər məzara qərənfil 
Qoyaraq baş əydilər. 
Neçə-neçə cavanlar, 
Üzü nurlu qocalar, 
Hətta şagird Larisa 
Yan-yana yatırdılar. 
Qara daşda simalar, 
Üstündə adları var. 
Bir Şəhidin yatdığı 
Şəkilsiz məzar da var. 
Azadlıq istəyənlər, 
Canın fəda edənlər 
Qərənfildən pay alıb, 
Uyuyurdu Şəhidlər. 
Tam ziyarət etdilər, 
Son məzara yetdilər. 
Elə bil danışırdı 
Daşlardakı şəkillər… 
Abidəyə çatdılar, 
Bir anlıq dayandılar. 
Elə bu an Xəzərdə 
Gəmilər fit çaldılar. 
Burada yanan məşəl 
Fasiləsiz yanırdı. 
Məşəlin yanmağında 
Hər şey xatırlanırdı. 
Bu abidə rəmzidir 
Şəhidlik sevənlərə. 
Təsəlli məkanıdır 
Şəhid yad edənlərə. 
Bakıda bu Xiyaban 
Xatırlanır hər zaman. 
Bütün Bakı görsənir 
Şəhidlərin yanından… 
Rəhmətlik Ulu Öndər 
Qonaqları gətirər, 
Həm ziyarət edərdi, 
Həm də sözün deyərdi. 
Göstərərdi xalqının 
Günahsız qurbanların. 
Anladardı bir daha 
Azadlığın yolların. 
Səfirlər bu arada 
Sırayla düzülərdi. 
Hamı bir-bir Babaya 
Hüzürhaxlıq edərdi. 
Bil ki, Heydər babanın 
Tarixdə öz yeri var. 
Onun haqq əməlləri 
Qaldı bizə yadigar. 
Qanı axıdılanlar, 
Şəhid yatan bu dağın- 
Özləri boyadılar 
Azərbaycan bayrağın! 
Bir tarix yaratdılar, 
Yazdılar bu daşlara. 
Azad bir yol açdılar 
Yerində qalanlara.
*** 
Nəvə tutub babanın 
Titrəyən əllərindən, 
Bildirdi geniş danış 
Qırğını tam əzəldən. 
Bu sözləri eşidən 
Baba sıxıldı həmən. 
Danışmağa başladı 
O dəhşətli gecədən. 
*** 
Deyirlər ki, şəhidlik 
Əl çatmayan zirvədir! 
Torpaq -onun uğrunda 
Ölən varsa, Vətəndir!

VI hissə 
QANLI YANVAR

O gecə hamı gördü 
Qanla dolu meydanı. 
Orda olan insanlar 
Unutmayır o anı. 
O dəhşətli tankların, 
Zirehli maşınların 
Qarşısına çıxdılar, 
Küçələrdə qalanlar. 
Əli yalın insanlar, 
Dalanlarda olanlar, 
Əllərin qızdırmağa 
Ocaq da yandırdılar. 
Xalq etiraz edirdi, 
Fikrini bildirirdi. 
Xalqın azadlıq səsi 
Rusa sərf eləmirdi. 
Ruslar deyirdi, ancaq 
Qırılsa da bütün xalq, 
Bu torpaq yağlı tikə- 
Azadlıq olmayacaq. 
Neçə yüz min xüsusi 
Qoşun da gətirdilər. 
Hətta dəniz tərəfdən 
Şəhərə yeritdilər. 
Küçələri tutdular, 
Yolları bağladılar. 
Şəhəri hər tərəfdən 
Tam dövrəyə aldılar. 
Şəhər düşmən əliylə 
Qərq oldu qaranlığa. 
İnsanlar başladılar 
Küçələrə axmağa. 
Donduruldu mətbuat, 
Səpələndi camaat. 
Yaşandı küçələrdə 
Təşviş dolu bir həyat. 
Mətbəələr tutuldu, 
Qəzet çapı dayandı. 
Radio kanalları 
Qara günə boyandı. 
Studyanı tutdular, 
Yayımı saxladılar. 
Cəsuslar hiylə qurub 
Bloku partlatdılar. 
Azadlıq istəyənlər 
Bir araya gəldilər. 
“Azadlıq” radiosun 
Ümid yeri seçdilər. 
Çoxu ocaq başında, 
Radio yanlarında, 
Xəbər başlayan kimi 
Cəm olurdu bir anda. 
Əllərini qaldırıb 
Əl-ələ tuturdular. 
Sakit qulaq asaraq 
Məlumat alırdılar. 
Bəstəkarın nəğməsi, 
Uverturanın səsi, 
“Koroğlu”nun nərəsi, 
Haray səsiydi səsi! 
Üzeyir bəy bu qədər 
Bəsləyib gözəl əsər! 
Mənim üçün o andan 
“Koroğlu”dur şah əsər! 
*** 
Sanki doğurdu günəş 
Çalınanda bu əsər! 
Bu səsdən yetişirdi 
Vətən üçün Şəhidlər! 
*** 
Mən canlı şahidiyəm 
O müdhiş gecələrin. 
Bu bir sınaq anıydı 
Şəhidlik sevənlərin. 
“Azadlıq” radiosu 
Nə varsa şərh edirdi. 
Mirzə Xəzər dünyaya 
Tez-tez xəbər verirdi. 
Heç kim inanmırdı ki, 
Qoşun hücum edəcək. 
Dövlət öz vətəndaşın 
Avtomatla biçəcək. 
Xalq geri çəkilmədi, 
Getmədi heç bir yana. 
“Vətən!”,”torpaq!”deyərək 
Qıydılar şirin cana. 
Təpədən dırnağacan 
Silahlanmış dəstələr 
Silahsız insanları 
Bir anda öldürdülər. 
Qoca, cavan əzdilər, 
Çoxunu gizlətdilər. 
Qan içənlər cəsədin 
Hamısın vermədilər! 
*** 
Məktəbli -partasında, 
Alim -arabasında, 
Atəşlə susduruldu 
Çoxu -öz komasında. 
*** 
Ağ bayraq ucalsa da, 
Məhəl qoyan olmadı!
Haray-həşir qopsa da, 
Ruslar buna baxmadı! 
Hamı qalmışdı darda, 
Yardım maşınları da 
Yaralı daşınırdı 
Güllələr yağışında. 
Tanınmaz oldu şəhər- 
Küçələrdə cəsədlər! 
Hətta xəstəxanada 
İşığı söndürdülər… 
Planı əvvəlcədən 
Hazırlamışdı düşmən. 
Nəzarətə almışdı 
Şəhəri hər tərəfdən. 
Hərbiçi generallar 
Məxvi plan cızdılar. 
Şəhərin mərkəzində 
Qərargah yaratdılar. 
İstədikləri yerdə 
Basqılar apardılar. 
Şəhərin cəllad kimi 
Ürəyini yardılar. 
Allah, gör bu nə işdi, 
Bu nə bəla, gəlişdi?! 
Yetmiş il qardaş olan 
Simasını dəyişdi! 
Əmr verdi Qorbaçov, 
Bakıya gəldi Yazov. 
Hərbiləşdi vəziyyət, 
Təhqir olundu millət. 
Tapşırıqlar verildi, 
Yeni plan seçildi, 
Küçələrə zirehli 
Texnika yeridildi. 
Hər yanda qara xəbər, 
Hər küçədə cəsədlər… 
Millət donub qalmışdı, 
Başsız qalmışdı şəhər. 
Hamı kədər içində, 
Al qərənfil əlində. 
Meydana axışırdı 
Bakının kəndləri də.
Ağır idi dərdimiz, 
Yox idi rəhbərimiz. 
Yükün altına girdi 
Allahşükür -Şeyximiz. 
İş nə yerdə olduğun 
O, vaxtında anladı. 
Fikrini bəyan edib, 
Mövqeyini saxladı. 
Şeyximiz Bakatini, 
Yazovu da danladı. 
O qədər danladı ki, 
Deməyə söz qalmadı. 
Dedi: “Yazığım gəlir, 
Siz insan deyilsiniz! 
O böyük siyasətin 
Özünüz düşmənisiz!” 
Böyük bir namə yazdı, 
Göndərdi Qorbaçova: 
“Bil ki, sən də İnşaallah, 
Gedəcəksən torpağa. 
Günahsız şəhid qanı 
Bu millətin qanıdır! 
Bu tarixi cinayət 
Sənin ayağındadır!.. 
Bu namə, bir bəyanat, 
Xalqımın cavabıdır! 
Ey əli qanlı cəllad! 
Bəs vicdanın hardadır?! 
Məlumdur niyyətiniz, 
Dünya bilir kimsiniz! 
Tək bizə yox, çoxuna 
Cəllad kəsilmisiniz!..” 
***
Düşmən hey çalışırdı 
Şeyxi də aldatmağa. 
Ona imkan yaradıb 
Çəkirdilər qabağa. 
İslamçılıq sözünü 
Ataraq ortalığa 
İstədilər bu yolla 
Həqiqəti danmağa… 
Basqı, tutqu, həbslər- 
At oynatdı düşmənlər. 
Nə qədər işgəncələr- 
Xalq dözdü sona qədər. 
Çox çalışdı hiyləgər, 
Nələr etmədi, nələr? 
Yaralılar bir yana, 
Bəs bu qədər Şəhidlər?! 
-Şeyx rusun hiyləsini 
Əvvəlcədən bilirdi. 
Rədd edib təklifləri, 
Çox sərt cavab verirdi. 
Kəskin nifrət, qəzəblə 
Şərt kəsdi düşmən ilə. 
Dedilər: -Şərti söylə! 
Dedi: -Budur məsələ: 
Qan tökən sizinkidir! 
Ölənlər bizimkidir! 
Cinayət sizinkidir! 
Şəhidlər bizimkidir! 
Bilirsiz nə gündəyik?! 
Biz matəm içindəyik! 
Günahsız şəhidləri 
Torpağa verməliyik! 
Sizlə budur şərtimiz: 
Ya çıxıb getməlisiz, 
Ya da dediklərimə 
Tam əməl etməlisiz! 
Bir dənə də əsgərin 
Bizə yaxın gəlməsin! 
Qırx gün matəm olacaq, 
Gözə də görünməsin! 
-Elin din adamları, 
Ziyalı insanları 
Gəldi Şeyxin yanına, 
Dayaq oldular ona. 
Bu izdihamda nələr, 
Göz yaşları nə qədər! 
Milyonların əlində 
Ancaq al qərənfillər. 
Bu matəmin kədəri 
Bürümüşdü şəhəri. 
Yola salırdı hamı 
Günahsız Şəhidləri.
Ağsaqqallar birlikdə 
Dağüstü parka gəldi. 
Hamı bir nəfər kimi 
Bax, bu yeri bəyəndi. 
Məzarlığa baxdılar, 
Birgə qərarlaşdılar. 
Hamı gəldi meydana, 
Bir yerə yığışdılar. 
Tabutlar gətirildi 
Azadlıq meydanına. 
Al qərənfil səpildi 
Hər Şəhidin yoluna. 
Düzüldü cənazələr 
Bir-birinin yanına. 
Dualar söylədilər 
Şəhidlərin ruhuna. 
Şeyx özü də ağladı, 
Nitqi yarıda qaldı. 
Göz yaşları içində 
Fikrini tamamladı… 
*** 
Qəlbi qana boyandı 
Torpağın da, daşın da. 
Şəhidlik bir zirvədir, 
Fərqi yoxdur yaşın da! 
***
Kimsə deyən olmadı, 
Mənə dəymədi güllə. 
Çünki hamı dayandı, 
Üz-üzəydi ölümlə.
Tabutlar qaldırıldı, 
Karvan yola salındı. 
Birbaşa cənazələr 
Bax, buraya daşındı. 
Azadlıq meydanından 
Dağüstü parka qədər. 
Bir kimsə ayrılmadan 
Gəldilər bura qədər… 
*** 
Dəfn olundu Şəhidlər 
Bu gördüyün zirvədə. 
Şəhid yazan bu tarix 
Unudulmaz heç vədə. 
*** 
Şəhidlər basdırıldı, 
Torpağa tapşırıldı. 
Şəhidlər Xiyabanı 
Burada yaradıldı. 
*** 
Qanlı Yanvar zamanı 
Axan şəhidlər qanı 
Azadlığa çıxardı 
O qan Azərbaycanı!..

Epiloq
Neçə nəğmə yarandı 
Anaların dilində, 
Heykəllər sıralandı 
Heykəltəraş əlində! 
Çox şairlər yazdılar, 
Əsərlər yaratdılar, 
Hətta əsərlərinə 
Göz yaşı da qatdılar! 
O vaxtdan qərənfilə 
“Şəhid” adı verdilər. 
Elə becərdilər ki, 
Yanvar ayı dərdilər. 
İlin yanvar ayında, 
Fərqli naxış sayında 
Gül xalçalar toxundu, 
Hər Şəhidin yanında. 
Qərənfildən ilmələr, 
Hər ilmədə bax nələr… 
Bu qədər al qərənfil 
Hər yanı bəzədilər. 
İlk dəfə şəkil çəkən 
Ən balaca körpələr 
Albomunu açarkən 
Al qərənfil çəkdilər. 
*** 
Ey Şəhidim, yenə sən 
Bu gün ürəklərdəsən! 
Ötsə zaman, min illər, 
Hər vədə bizimləsən!
Gah ölkə oldu al-qan, 
Bölünərkən üzüldün! 
Bəzən adın oldu can, 
Xiyabana düzüldün!

Torpağın oldu al-qan, 
Artdı məzar daşların! 
Sanki azad oldu can, 
Axdı sevinc yaşların!

Ey canlı Azərbaycan! 
Ey şanlı Azərbaycan!.

Son… 

Müəllif: ƏDALƏT BƏDİRXANOV

YAZARLAR.AZ

WWW.YAZARLAR.AZ  VƏ  WWW.USTAC.AZ

Əlaqə:  Tel: (+994) 70-500-63-36     E-mail: yazarlaraz@yandex.ru